دشت قزوین با وضعیت کم آبی

گروه استان‌ها: استان قزوین از نظر حوزه آبی و بارشی در حوزه آبی آذربایجان قرار دارد و این منطقه پس از حوزه آبی گیلان و مازندران از بیش ترین ذخائر آبی و بارشی کشور برخوردار است.

در این بین اما بارش های فراوان هرگز مانع از آن نبوده که قزوین با معضل کم آبی روبه رو نباشد چنانکه به گواهی تاریخ قرن هاست مجموعه شهرها و روستاهای گستره استان همواره آماده روزها و سال های کم آبی بوده اند، بر همین اساس وجود سرداب های خانگی، آب انبارها و قنات های متعدد در این شهر گواهی تدبیر مردم برای مواجه با بحران های کم آبی بوده است.

با این وجود قزوین هرگز با بحران بی آبی مواجه نبوده است اما در نتیجه بروز بحران اخیر و عمق یافتن آن، این استان رفته رفته با بحران کم آبی بی سابقه ای مواجه می شود، بحرانی که می تواند گذشته از افت تولیدات کشاورزی، پیامدهای ناگوار دیگری نیز در پی داشته باشد.

کاهش بارندگی و خشک شدن رودهای فصلی

میانگین بارش سالانه در سطح استان قزوین از ۲۱۰ میلی متر در بخش های شرقی تا بیش از۵۵۰ میلی متر در ارتفاعات شمال شرقی متغیر است و پرباران ترین نقاط استان دامنه های شمال شرقی و شمال غربی در منطقه الموت و طارم با بارشی بیش از ۵۵۰ میلیمتر همچنین در ارتفاعات جنوب غربی استان (منطقه آوج) نیز با مناطقی مواجه می شویم که بارش سالانه بیش از ۴۵۰ میلیمتر را دارا هستند.

خشکترین مناطق استان از سمت جنوب شرق استان و مناطق بیابانی بویین زهرا شروع شده و تا بخش های جنوبی شهرستان تاکستان امتداد می یابد که این مناطق با بارندگی سالانه بین ۲۱۰ تا ۲۳۰ میلیمتر مواجه هستند.

همچنین در مناطق شمالغربی استان نیز روند کاهش بارش به واسطه کاهش ارتفاع مشهود است به طوریکه با رسیدن به مناطق لوشان و منجیل در خارج استان میزان بارندگی به ۲۱۰ میلیمتر می رسد.

در این بین اما الگوهای بارشی استان قزوین از کاهش های ۲۰ تا ۴۰ درصدی بارش های جوی در این استان خبرمی دهد بگونه ای که یکی از نتایج این کاهش بارش، فصلی شدن جوی ها و رودهای دائمی و خشک شدن رودهای فصلی در این استان است.

بر همین اساس خشک شدن رود پوشلیم در روستای فشالنج قاقازان و دلیچای در مناطق شمالی طارم یکی از نمونه های بروز معضل کم آبی در استان قزوین است.

آب قزوین خشک نشد، غارت شد

دکتر حکمت الله یزدان پناه در تحلیل خود از وضعیت بحران آبی قزوین نقش الگوی کاهش ریزش های جوی را چندان برجسته نمی داند و درعوض به مورد مدیریت آب اشاره می کند و می گوید: آب قزوین خشک نشد بلکه غارت شد و این غارت به سه صورت استفاده نابجا از آب در کشاورزی، حفر چاه های عمیق و تخلیه سفره های زیر زمینی و انتقال آب حوزه قزوین به بزرگترین کانون جمعیتی ایران و یکی از بزرگترین کانون های جمعیتی آسیا یعنی تهران به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم روی داد.

استاد مهندسی عمران دانشگاه ملبورن ادامه می دهد: در این بین می توان عادات نادرست مصرف آب شهری، جدا نکردن آب آشامیدنی از آب شستشو و استفاده نادرست در صنعت را هم از دیگر دلایل بروز بحران کم یا بی آبی در قزوین ذکر کرد.

یزدان پناه در رابطه با بی سابقه بودن بحران آبی اخیر در قزوین اظهار می دارد: درست است که قزوین در طول تاریخ با بحران آبی دست به گریبان بوده با این حال بحران های کم آبی قزوین مقطعی بوده اند و هرگز وارد فاز تهدیدآمیز بی آبی نشده اند در صورتی که با بروز عوامل یاد شده که همگی در دوره مدرن و معاصر رخ نمایانده اند بیم آن وجود دارد که معضل کم آبی مقطعی قزوین تبدیل به بحران بی آبی شود.

بحران آب موجب مهاجرت میلیون ها نفر در کشور خواهد شد

وی در رابطه با پیامدهای بحران آب در کشور و قزوین بیان می کند: این مسئله در درجه اول موجب کاهش شدید میزان اشتغال و درآمدزایی در نواحی درگیر می شود و پس از آن فاز مهاجرت مستقیم نخبگان و  غیرمستقیم عامه مردم نیز آغاز می شود.

یزدان پناه ادامه می دهد: شکل دیگری هم از مهاجرت اجباری انسان ها تحت تاثیر بحران آب و خشکسالی وجود دارد که خسارات و پیامدهای آن از نوع اول وخیم تر است و این نوع شامل مهاجرت بر اثر پیامدهای زیست محیطی خشکسالی است که در ایران نمونه عینی این مسئله خشک شدن دریاچه ارومیه است.

استاد مهندسی آب دانشگاه ملبورن ادامه می دهد: خشک شدن دریاچه ارومیه از نوع خشک شدن زاینده رود و سایر رودهای دریاچه های ایران نیست بلکه مورد منحصر به فردی است که می تواند سلامت ایرانیان را با خطر جدی مواجه کند چرا که با وقوع بادهای فصلی و در پی آن طوفان های سمی و نمکی که در کل منطقه از جمله استان قزوین روی خواهد داد، احتمال سرطان ریه و سایر بیماریها را در افراد افزایش خواهد داد.

وی می افزاید: بنابراین زمانی که خشک شدن دریاچه ارومیه تا این حد می تواند برای قزوین خطرناک باشد تهی شدن زمین از آب هایی که تعدیل کننده شدت زلزله ها هستند، نابودی مشاغل صنعتی و کشاورزی و کاهش شدید آب مصرفی شهرها و روستاها در بلند مدت اهالی قزوین را نیز به خیل میلیون ها مهاجر آبی ایران متصل می سازند.

با این روند باید در انتظار معجزه باشیم

استاندار قزوین در تشریح وضعیت خشکسالی قزوین می گوید: تداوم خشکسالی و افزایش مصرف آب در بخش های مختلف جدی است و با تدوام این روند نیازمند یک معجزه هستیم تا از مشکلات نجات پیدا کنیم.

وی می افزاید: فرهنگ سازی، مدیریت منطقی منابع آبی، مصرف اصولی و کنترل وضع موجود بهترین راهکار برای مقابله با کمبود آب در استان است.

استاندار قزوین ادامه می دهد: باید فکر ساماندهی مصرف آب باشیم و در پارک ها، شهرداری ها، دستگاه های اجرایی برنامه مدون برای کاهش مصرف آب داشته باشیم.

روزبه می گوید:کنترل مصرف آب درهمه حوزه ها باید عملیاتی شود و فرمانداران و بخشداران نسبت به اجرای پروژه های آب نظارت کنند تا کار عملیاتی شود.

توسل به دستگاه قضا راه حل بحران آب نیست

استاندار قزوین همدلی و همراهی همه اقشار استان از مردم تا مسئولین را مهم ترین راه حل کم آبی استان می داند و میگوید: تعامل با دستگاه های اجرایی و مردم برای موفقیت در کار ضروری است و نباید به دستگاه قضا متوسل شویم بلکه کار لازم است با مشارکت و همراهی مردم جلو برود.

وی با اشاره به تشکیل کمیته ای تخصصی برای بررسی و حل بحران آب استان پیگیری مصوبات جلسات اتاق فکر آب را مهم می داند و می گوید: ارائه گزارشی از چاه های غیرمجاز و بررسی طرح هوشمند کردن چاه های آب کشاورزی ضروری است زیرا این کار بسیار سخت و دشوار است و هماهنگ کردن کشاورزان برای استقبال از کنتورهای هوشمند نیازمند برنامه ریزی و کار شبانه روزی است.

استاندار یادآور می شود: نباید به مسائل سطحی و ساده نگاه کنیم زیرا کار فنی و پیچیده و نیازمند طرح و برنامه و ایده و تدبیر است تا با کمک همه مدیران بتوان به اهداف پیش بینی شده دست یافت.

محمدی: رفع مشکل کم آبی مهم ترین مسئله استان است

نماینده مردم قزوین، البرز و آبیک در مجلس شورای اسلامی می گوید: مشکل کم آبی کشاورزی به عنوان مهمترین و اساسی ترین مسئله استان باید با برنامه ریزی و تدبیر و اجرای طرح های کارشناسی مرتفع شود.

داود محمدی با اشاره به ضرورت حفظ و احیای سفرهای زیرزمینی ادامه می دهد: باید از هم اکنون به فکر سفره های آب زیر زمینی باشیم تا بتوانیم دشت قزوین را از بحران آب نجات دهیم.

وی اظهار می دارد: دشت قزوین از گذشته های دور به لحاظ موقعیت استثنایی برای کشاورزی مهم و استراتژیک بوده اما در برداشت از سفره های زیر زمینی مورد بی توجهی قرار گرفته و امروز دچار چالش شده است.

نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی اظهارداشت: اجرای طرح های انتقال آب کشاورزی، ذخیره سازی آب، اجرای طرح های نوین در باغات و مزارع، تغییر الگویی کشت، نصب کنتورهای هوشمند آبیاری تحت فشار، آموزش و ترویج و همچنین توسعه مکانیزاسیون از جمله طرح هایی است که می تواند در صرفه جویی آب نقش اساسی داشته باشد.

قزوین نیازمند برخورداری از  سدی مستقل است

نماینده قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی حل بحران آب این استان را مصداق مدیریت جهادی می داند و می گوید: باید سرمایه گذاری ها و برنامه های خود را معطوف به تامین آب مورد نیاز قزوین کنیم.

حجت الاسلام سید مرتضی حسینی در رابطه با سدطالقان و محرومیت قزوین از آب آن بیان می کند: این سد ابتدا برای برخورداری مردم قزوین ساخته شد بود اما بعدها با کم آبی تهران به این استان اختصاص یافت.

وی ادامه می دهد: استان قزوین با توجه به افزایش جمعیت و پیشینه ای که در کشاورزی دارد نیازمند یک سد مستقل است چنانکه احداث سد در الموت رود می تواند در این زمینه مورد توجه قرار گیرد.

همدلی مردم و دستگاه های اجرایی ضروری است

این مسئول می افزاید: نباید با بی توجهی و غفلت کاری کنیم تا سرنوشت دشت قزوین هم مانند دشت های دیگر کشور دچار بحرانی شود که دیگر قادر به حل آن نباشیم و اگر امروز در رفع این دغدغه احساس مسئولیت و خطر نکنیم در آینده با زیان های جبران ناپذیری روبرو خواهیم شد.

حجت الاسلام حسینی بیان می دارد: امروز یقینا موضوع مهم و اساسی در بخش کشاورزی آب است که باید با ارتباط، همدلی و همکاری مردم و دستگاه های اجرایی نسبت به حل مشکل کم آبی بخش کشاورزی و صنعت استان اقدام شود.

نماینده مردم قزوین، البرز و آبیک در مجلس شورای اسلامی اظهارداشت: اجرای طرح های انتقال آب، احداث سد و بندهای ذخیره آب، تخصیص تسهیلات و اعتبارات و اجرای سیستم های نوین آبیاری در مزارع و باغات می توانند به طور کلی از جمله راهکارهایی باشند که در بلند مدت بحران آب استان را کنترل و محدود کنند.

دشت قزوین زیر سایه کویر قزوین

حدود یک دهه از بروز بحران کم آبی در دشت و استان قزوین می گذرد در این بین از ابتدای شروع این بحران فعالان محیط زیست شروع به سردادن هشدار های لازم کردند اما در آن برهه زمانی گوش کسی بدهکار این هشدارها نبود.

اما در حال حاضر که  ۱۸ متر از سطح آب های زیرزمینی منطقه کاسته شده، تعدادی از محصولات کشاورزی، دیگر در استان تولید نمی شود و میزان تولیدات باغی و کشاورزی قزوین به نحوه نگران کننده ای روبه کاهش گذاشته است که معنای هشدارهای فعالان محیط زیست در ابتدای دهه ۸۰ درک می شود.

با این وجود هنوز هم می توان با اقدامات مقتضی چون جلوگیری از برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی، پلمپ چاه های غیرمجاز، استفاده از شیوه های نوین آبیاری، ساخت سد مستقل برای استان، استفاده از روش های مناسب آب در صنایع، کشت نکردن محصولات کشاورزی غیرضروری که نیاز زیادی به آب دارند، جدا سازی آب نوشیدنی از آب شست و شو، فرهنگ سازی مصرف در میان خانوارها و اقداماتی از این دست مانع از تبدیل شدن دشت زیبا و سرسبز قزوین به کویر خشک و سوزان شد و از این طریق رسالت خود را در نگهداری از امانت طبیعی و منابع خدادادی در استان انجام داد.

منبع:doe